Niet alle erfgenamen voor de wet gelijk, wat kunt u regelen?

Overlijden zonder afstammelingen. Wim is ongehuwd en overlijdt plotseling zonder achterlating van afstammelingen. Zijn ouders en zijn enige broer en zus zijn vooroverleden. De naaste familieleden van Wim zijn de drie zonen en dochter van zijn broer en Mia, de dochter van zijn zus. Omdat hij geen testament heeft gemaakt, zijn deze neven en nichten de enige (wettelijke) erfgenamen van Wim.

Iedereen even lief. Neef Piet had het meeste contact met zijn oom Wim. Hij deed vaak klussen voor hem en in het weekend hielp hij mee op de boerderij. Wim had meermaals gezegd dat alle neven en nichten hem even lief zijn. Piet gaat er dan ook van uit dat ieder van de erfgenamen evenveel krijgt. De waarde van de nalatenschap van Wim bedraagt € 480.000. Dat zou betekenen dat ieder van de vijf erfgenamen € 96.000 (1/5 deel) daarvan krijgt.

Ongelijke erfdelen!

Niets is minder waar. Als Piet bij de notaris een verklaring van erfrecht vraagt om de bankrekeningen vrij te krijgen, staat daarin dat Mia de helft van de erfenis krijgt. Zij heeft recht op € 240.000. De andere helft is voor Piet en zijn twee broers en zus. Ieder van hen krijgt € 60.000.

Plaatsvervulling. Als Piet bij de notaris om opheldering vraagt, verwijst deze naar de wet. Daarin staat dat de vijf erfgenamen van oom Wim aan bod komen als zijn erfgenamen bij wijze van plaatsvervulling (art. 4:10 lid 2 BW) . Piet en zijn broers en zus treden op als erfgenamen in plaats van hun vader en Mia is erfgename in plaats van haar moeder.

Ongelijke erfgenamen. Het aan bod komen van erfgenamen bij plaatsvervulling doorbreekt het uitgangspunt dat alle wettelijke erfgenamen een gelijk deel van de erfenis krijgen, want in de wet staat dat erfgenamen die bij plaatsvervulling optreden, samen niet meer krijgen dan het erfdeel van hun vooroverleden ouder. Ze worden staaksgewijze opgeroepen tot het erfdeel van degene wiens plaats ze vervullen (art. 4:12 lid 2 BW) .

Afwijken van de regel mag!

Van deze wettelijke regel mag in een testament worden afgeweken. Toen zijn broer en zus waren overleden, had Wim een testament kunnen maken waarin hij al zijn neven en nichten die ten tijde van zijn overlijden in leven waren tot zijn erfgenamen kunnen benoemen, ieder van hen voor een gelijk deel. In dat geval had Mia niet de helft maar 1/5 deel van de erfenis gekregen, evenveel als haar neven en nicht.

Erfbelasting

Vrijstelling en belasting. Omdat Piet en zijn broers en zus minder krijgen dan Mia, hoeven ze wel minder erfbelasting te betalen. Van hun erfenis van € 60.000 mag het vrijgestelde bedrag van € 2.208 (in 2020) worden afgetrokken. Over het restant van € 57.792 betalen ze ieder € 5.779 (10%) erfbelasting.

Hoger. De erfbelasting voor Mia daarentegen valt een stuk hoger uit. Van haar verkrijging van € 240.000 mag ze ook het vrijgestelde bedrag van € 2.208,- aftrekken. Over het restant van € 237.792 betaalt ze tot een bedrag van € 126.723 (in 2020) 10% en alles daarboven 20% erfbelasting. Uiteindelijk betaalt ze daardoor € 34.885 aan erfbelasting, maar voor Piet is dat natuurlijk een schrale troost!