RECHT - 15.02.2021

Samenlevers die elkaar verzorgd willen achterlaten: hoe?

Samenlevers zijn wettelijk willekeurige derden van elkaar. Willen zij elkaar na overlijden verzorgd achterlaten, dan kunnen zij een testament opmaken. Ook kan men in een samenlevingscontract een verblijvingsbeding opnemen. Hoe?

Verblijvingsbeding

Ongehuwd samenwonenden kunnen voor de toedeling van gemeenschappelijke vermogensbestanddelen (zoals een huis) een zogenaamd ‘verblijvingsbeding’ in het samenlevingscontract opnemen. Als een van de samenlevende partners overlijdt, wordt diens aandeel in het gemeenschappelijke vermogensbestanddeel door het verblijvingsbeding toebedeeld aan de ander, de langstlevende partner. Hierdoor kan er voorkomen worden dat de langstlevende partner door de erfgenamen uit de gezamenlijke woning wordt gezet. Tip. Om de erfgenamen te beschermen tegen een mogelijk negatieve nalatenschap is het zaak dat het verblijvingsbeding naast het huis ook de hypotheek omvat.

Gezamenlijk. Het gezamenlijke vermogensbestanddeel moet door de erfgenamen aan de langstlevende partner geleverd worden. Als het een deel van een huis betreft, moet dat via notariële akte. Als dit niet door volmacht in het samenlevingscontract is geregeld, moeten de langstlevende en de erfgenamen hier allen aan meewerken. Om het voor de langstlevende mogelijk te maken om ook de schuld voor zijn rekening te nemen, moeten de schuldeisers (bij een woning vaak de bank) hiermee instemmen.

Voorbeeld.Jo en Anne wonen samen. Zij hebben samen een woning met een hypotheek. Zij hebben geen testament. Wel hebben zij een samenlevingscontract met een verblijvingsbeding voor de woning en de hypotheek. Verder is er geen vermogen. Jo heeft uit een eerder huwelijk twee kinderen: Janne en Max. Zij zijn de erfgenamen van Jo. Als Jo overlijdt, is zijn nalatenschap de helft van de woning en de helft van de schuld.

Wat verder regelen? Door het verblijvingsbeding gaan deze helften over naar Anne. Janne en Max zijn echter erfgenaam en dus feitelijk de nieuwe eigenaren van de nalatenschap. Zij moeten de woning en de schuld via een notariële akte aan Anne leveren. De bank moet hiermee akkoord gaan.

Bank. Of de bank hieraan meewerkt, is mede afhankelijk van de vraag of Anne de gehele hypotheek op basis van haar inkomen kan betalen. Als dat volgens de hypothecaire verstrekkingsnormen niet kan, dan zullen andere oplossingen gevonden moeten worden. Stel hiervoor een goed financieel plan op, met bijv. een wederzijdse overlijdensrisicoverzekering. Tip. Een verblijvingsbeding werkt alleen voor gemeenschappelijke goederen. Dienen ook privézaken op de langstlevende over te gaan, dan is een testament noodzakelijk, waarin de langstlevende of als erfgenaam wordt benoemd of een legaat krijgt toebedeeld.

Fiscaal partners

Bij een verblijvingsbeding verkrijgt de langstlevende partner op basis van een overeenkomst en niet op basis van het erfrecht. De fiscus vindt echter dat dit niet zonder erfbelasting zou mogen plaatsvinden en heeft daarom een erfrechtelijke fictie in het leven geroepen. In artikel 11 van de Successiewet 1956 (SW) is bepaald dat een verblijvingsbeding fictief toch als een erfrechtelijke verkrijging geldt, tenminste, als de samenlevende partners ook elkaars fiscale partner zijn op grond van de Successiewet 1956. Om daaraan te voldoen, gelden er de volgende voorwaarden:

  1. beiden zijn ongehuwd en meerderjarig;
  2. beiden staan op hetzelfde woonadres ingeschreven in de Basisregistratie Personen;
  3. zij hebben een notarieel samenlevingscontract met wederzijdse zorgverplichting;
  4. zij zijn geen bloedverwanten in de rechte lijn;
  5. zij wonen voor overlijden minimaal zes maanden samen;
  6. zij voldoen niet met een ander aan deze voorwaarden.

Voorbeeld.Jo en Anne hebben een notarieel samenlevingscontract met een verblijvingsbeding voor de gemeenschappelijke goederen. Ze hebben samen een huis gekocht dat op 1 februari is geleverd. Vanaf dan hebben zij zich samen op dit adres ingeschreven. Op 1 april overlijdt Jo. Omdat zij nog geen zes maanden op hetzelfde adres stonden ingeschreven, zijn zij geen fiscaal partner van elkaar, dus wordt de helft van de woning die Anne nu via het verblijvingsbeding uit de nalatenschap van Jo ontvangt, niet in de erfbelasting betrokken.

Fiscaal bekeken

Fiscaal kan het wachten met het ondertekenen van een testament, totdat de partners zes maanden samenwonen en kunnen worden aangemerkt als fiscaal partners, slim zijn. Is de langstlevende bij testament tot erfgenaam benoemd, dan is er altijd een erfrechtelijke verkrijging en dus sprake van erfbelasting, Ook als zij nog geen fiscale partners zijn in de zin van de Successiewet 1956. Zijn ze nog geen fiscaal partners, dan kan er geen aanspraak gemaakt worden op de verhoogde vrijstelling en lagere tarieven.

‘Om niet’ of ‘tegen koopsom’.  Een verblijvingsbeding kan worden opgenomen ‘om niet’ of ‘tegen koopsom’. Bij een koopsom moet de langstlevende partner het goed uit de nalatenschap ‘kopen’. Uitgaande van fiscaal partnerschap is in beide gevallen artikel 11 SW van toepassing en is de verkrijging fictief met erfbelasting belast. In artikel 7 SW is opgenomen dat de opoffering (bijv. de koopsom) in mindering mag komen op de verkrijging zelf, maximaal tot nihil.

Voorbeeld.Het verblijvingsbeding in het samenlevingscontract van Jo en Anne is tegen koopsom. De koopsom is omschreven als: “80% van de waarde in het economisch verkeer”. Deze waarde is vastgesteld op € 280.000 (gelijk aan de WOZ-waarde). De verblijving van de helft van de woning heeft dus een waarde van € 140.000, die Anne van de erfgenamen kan kopen voor € 112.000. In dit voorbeeld overlijdt Jo, nadat zij acht maanden op hetzelfde adres staan ingeschreven. Artikel 11 SW geldt dus en Anne heeft een fictieve verkrijging van € 140.000. De opoffering is € 112.000 die zij in mindering mag brengen. Behoudens vrijstelling is € 28.000 belast. Zou Jo wederom na twee maanden zijn overleden, dan speelde de fictie van artikel 11 SW niet.

Als samenlevers gezamenlijke goederen na overlijden aan de andere willen laten toekomen, dan kunnen zij een verblijvingsbeding in hun samenlevingsovereenkomst opnemen. De erfbelasting kan hier echter niet mee omzeild worden, tenzij men nog geen zes maanden op hetzelfde adres staat ingeschreven.

Contactgegevens

Indicator BV | Schootense Dreef 31 | Postbus 794 | 5700 AT Helmond

Tel.: 0492 - 59 31 31 | Fax: 040 - 711 17 00

klantenservice@indicator.nl | www.indicator.nl

 

KvK-nummer: 17085336 | Btw-nummer: NL-803026468B01