Piraterij of geoorloofd namaken?

Hoe zit het met auteursrecht?

Dat gaat vanzelf. Iedereen die iets origineels maakt (of dit nu een boek, een tekening of een schilderij is), heeft automatisch het auteursrecht (copyright). Hier gaan geen formaliteiten aan vooraf, het ontstaat gewoon. Het ontstaat zelfs al tijdens het maken, zolang het maar origineel is. Het auteursrecht beschermt de maker van het werk en gaat misbruik door anderen tegen.

Exclusief en moreel. Het auteursrecht geeft de maker van het werk een exclusief recht om het werk openbaar te maken, bijv. om het te publiceren en om het te verveelvoudigen door het te kopiëren of te drukken. Daarnaast geeft het auteursrecht de auteur het recht op naamsvermelding en het recht om zich te verzetten als iemand op wat voor manier dan ook aan zijn werk komt (de zogenaamde ‘persoonlijkheidsrechten’).

Levend en dood. Een auteursrecht geldt een leven lang, maar ook daarna. Na een overlijden blijft het nog 70 jaar bestaan. Het recht blijft bij leven bij de maker, tenzij het expliciet door hem wordt overgedragen aan een ander, bijvoorbeeld aan een museum. Na een overlijden gaat het vaak over op de erven. Let op. Dit geldt alleen voor de exclusieve rechten. De persoonlijkheidsrechten blijven altijd bij de maker en vervallen automatisch bij overlijden, tenzij dit specifiek wordt overgedragen aan de erven in een testament.

Namaken van een schilderij

Een modern schilderij. Bij moderne kunst zal de maker nog leven of is deze ‘recentelijk’ overleden, denk bijv. aan Herman Brood. Het auteursrecht rust dus bij zijn erven en er moet toestemming aan hen worden gevraagd. Zij zullen daarvoor meestal een vergoeding vragen. Ook zal er expliciet een verwijzing moeten staan naar het originele werk.

Uit de oudheid. De meeste beroemde schilderijen zijn echter van makers die al een tijdje zijn overleden, bijv. Rembrandt of Van Gogh. Als dit langer dan 70 jaar geleden is, is het auteursrecht uitgewerkt. Het werk komt dan in de openbaarheid en mag dus worden nagemaakt.

Stijl nabootsen? Een stijl nabootsen van een schilderij waarop auteursrecht berust, is wel toegestaan. De stijl van een schilderij kan namelijk niet auteursrechtelijk beschermd worden. Het mag natuurlijk niet zover gaan dat het een exacte kopie wordt van het origineel. Er moeten voldoende afwijkende elementen in zitten, zoals andere kleuren of een andere opzet. Als het nieuwe werk weer voldoende origineel is, ontstaat er vanzelf weer een nieuw auteursrecht voor de maker van het nieuwe werk.

Piraterij gestraft

Als u toch een schilderij van een nog levende kunstenaar zodanig heeft nagemaakt, dat u daarmee inbreuk maakt op zijn auteursrecht, de zogenaamde ‘piraterij’, dan kan de maker naar de rechter stappen. De rechter kan u verbieden om verder te gaan met de vervalsing/openbaarmaking ervan en u daarnaast een schadevergoeding opleggen voor de geleden schade. Ook is strafrechtelijke vervolging mogelijk met daarbij boetes van maximaal € 82.000,- of een gevangenisstraf tot maximaal vier jaar. Dit zal echter niet vaak gebeuren, want dan moet er wel sprake zijn van bedrijfsmatige, grootschalige inbreuken met een maatschappelijk belang in het geding.