TESTAMENT - 02.09.2021

Tweetrapsmaking: voor vermogen, verzorging en scheiding

Over het graf heen regeren. Een erfdeel wordt in principe in volle eigendom verkregen. De erfgenaam kan ermee doen en laten wat hij wil. Dat is anders als men een erfdeel krijgt waar een tweetrapsmaking op rust. De erflater regeert met een tweetrapsmaking over zijn graf heen. Let op.  Dat is overigens alleen mogelijk door het opstellen van een testament.

Wat is een tweetrapsmaking?

Testament erflater. In een tweetrapsmaking geeft de erflater aan een onderdeel van de nalatenschap instructies mee, waardoor de erfgenaam hieraan gebonden is en niet vrij is om het zelf aan iemand na te laten.

Bij overlijden erfgenaam. Kort en bondig komt het erop neer dat als de erfgenaam zelf komt te overlijden, dat specifieke deel vervolgens terugvloeit in de oorspronkelijke nalatenschap van de erflater en vervolgens wordt nagelaten aan persoon X en dus niet automatisch aan de erfgenamen van de erfgenaam.

Opeenvolgende erfgenamen

Door een tweetrapsmaking worden dus twee (of meer) opeenvolgende erfgenamen tot dezelfde erfenis geroepen.

De bezwaarde. De oorspronkelijke erfgenaam is in zo’n bepaling de ‘bezwaarde’. Dit is een verkrijger onder ontbindende voorwaarde. Diens overlijden ontbindt de verkrijging.

De verwachter. De opvolgend benoemde verkrijger is de ‘verwachter’. Hij kan tenslotte wat verwachten als de bezwaarde komt te overlijden. De verwachter is verkrijger onder opschortende voorwaarde, namelijk het overlijden van de bezwaarde. Let op. Zowel de bezwaarde als de verwachter moet ‘bestaan’ bij het overlijden van de erflater. Daarnaast moet de verwachter bestaan bij het overlijden van de bezwaarde.

Op https://www.tipsenadvies.nl , Download Zone, jaargang 3, nr. 21 vindt u een Voorbeeld van een tweetrapsmaking.

Wanneer tweetrapsmaking inzetten? De tweetrapsmaking wordt veelal ingezet:

• als vermogen binnen een familie moet blijven;
• bij echtscheiding;
• ten behoeve van de verzorging van de langstlevende partner.

Hoe werkt een tweetrapsmaking?

We kunnen de werking van een tweetrapsmaking het beste aan de hand van een praktijkvoorbeeld uitleggen.

Voorbeeld.Peter heeft een (dramatische) scheiding achter de rug en heeft twee studerende kinderen: José en Maria. Hij wil koste wat kost voorkomen dat iets van zijn vermogen bij zijn ex-vrouw terecht kan komen. Nu zijn kinderen nog niet getrouwd zijn en zelf ook geen kinderen hebben, zou dat wel kunnen. Daarom neemt Peter in zijn testament een tweetrapsmaking op. Daarin benoemt hij zijn kinderen als zijn erfgenaam en bepaalt hij dat alles wat van het erfdeel over is, als één van hen komt te overlijden zonder eigen afstammelingen, naar het andere kind moet gaan.

Als Peter overlijdt. De nalatenschap van Peter bedraagt € 200.000. Zowel José als Maria ontvangen ieder € 100.000. Na een jaar overlijdt Maria. Van de € 100.000 resteert nog € 80.000. Deze € 80.000 vloeien fictief terug in de nalatenschap van Peter. Deze bedraagt dan dus geen € 200.000, maar € 180.000. Deze € 180.000 komt geheel toe aan José.

Andere gebeurtenissen. Ook andere gebeurtenissen dan overlijden kunnen in een tweetrapsmaking worden opgenomen, bijv. faillissement of schuldsanering van de bezwaarde.

Verteringsbevoegdheid. De regelgeving van de tweetrapsmaking is te vinden in Boek 4, Afdeling 5.5 van het Burgerlijk Wetboek. Op een tweetrapsmaking gelden de regels van het vruchtgebruik (art 4:138, lid 2 BW) . Let op. Als Peter wil dat de kinderen over het vermogen kunnen beschikken, zal hij hen dus de bevoegdheid van verteren, vervreemden en bezwaren moeten geven. Aan elk van deze bevoegdheden kunnen nog weer aanvullende instructies en bepalingen worden meegegeven.

Wat is er over bij overlijden erfgenaam? Dit vraagt uiteraard wel een goede administratie van elke bezwaarde, zodat duidelijk is wat er van de oorspronkelijke nalatenschap ‘over’ is als hij zelf komt te overlijden.

Boedelbeschrijving. De bezwaarde erfgenaam is bij de uitvoering van een tweetrapstestament verplicht om een boedelbeschrijving te maken van wat hij geërfd heeft.

Jaarlijks overzicht. Daarnaast bestaat er voor de bezwaarde erfgenaam in principe een toonplicht (ECLI:NL:RBGEL:2017:6592) . Hij moet de verwachter elk jaar een nauwkeurig en ondertekend overzicht sturen van:

• de goederen die niet meer aanwezig zijn;
• de goederen die daarvoor in de plaats zijn gekomen; en
• de voordelen die de goederen hebben opgeleverd en die geen vruchten zijn.

Uitsluiten in testament. Dit klinkt ingewikkeld en is in de praktijk belastend. In het testament kan dit ook worden uitgesloten.

Goed om te weten in de praktijk. Een tweetrapsmaking is geen middel om uiteindelijk erfbelasting te besparen. Bij het eerste overlijden van twee ouders is de belasting wel vaak lager. Het voorkomt daarmee dat niet-beschikbare vermogensbestanddelen (bijv. de eigen woning) te gelde gemaakt moeten worden om de belasting te kunnen betalen. Let op. Bezien over twee overlijdens heeft de tweetrapsmaking echter vaak een verhogend effect ten opzichte van andere testamenten.