ERFRECHT - 02.12.2025

Uitsluitingsclausule

Belang. Dit is van belang indien de erfgenaam gehuwd of geregistreerd partner is. Indien de erfgenaam immers (van echt) scheidt, is het veelal de bedoeling dat de erfenis niet gedeeld hoeft te worden met de aanstaande ex-echtgenoot/partner.

Testamenten

In het testament kan een zogenaamde ‘uitsluitingsclausule’ worden opgenomen. Deze bepaling zorgt ervoor dat al hetgeen uit de nalatenschap wordt verkregen, niet valt in een gemeenschap van goederen. Dat betekent, indien de erfgenaam in enige gemeenschap van goederen is gehuwd, dat de erfenis niet in de huwelijksgemeenschap valt. Naast de huwelijksgemeenschap heeft de echtgenoot (tevens erfgenaam) in kwestie een stuk(je) privévermogen. Bij (echt)scheiding zal de huwelijksgemeenschap worden verdeeld. De erfenis hoeft niet gedeeld te worden, omdat deze door de uitsluitingsclausule niet in de huwelijksgemeenschap is gevallen.

Huwelijkse voorwaarden

Maar wat als de echtgenoot of geregistreerd partner (tevens erfgenaam) onder huwelijkse voorwaarden, respectievelijk partnerschapsvoorwaarden, is gehuwd of een geregistreerd partnerschap is aangegaan? Ook dan geldt dat de erfenis bij (echt)scheiding niet gedeeld hoeft te worden. In de tekst van de uitsluitingsclausule zal immers staan dat de erfenis niet in een verrekenbeding hoeft te worden betrokken. Is er geen verrekenbeding, maar sprake van een koude uitsluiting, dan is het delen of verrekenen van de erfenis sowieso niet aan de orde.

Andere benaming. Andere benamingen voor de uitsluitingsclausule zijn de antischoonzoonclausule of antischoondochterclausule. Ook wordt het wel eens de koudekantclausule genoemd.

Oude regels. In 2018 is het basisstelsel van het Nederlandse huwelijksvermogensrecht gewijzigd. Tot 1  januari 2018 kenden we op grond van de wet de algehele gemeenschap van goederen. Sindsdien luidt het wettelijke basisstelsel een beperkte gemeenschap van goederen. Zoals de naam doet vermoeden, is de omvang van de gemeenschap afgezwakt ten opzichte van eerder.

Tot 1 januari 2018. Tot 1 januari 2018 was de algehele gemeenschap van goederen (enkele uitzonderingen daargelaten) in feite allesomvattend. Dat gold zowel aan de activakant als aan de passivakant. Alle activa en passiva waren van de echtgenoten samen. Zonder uitsluitingsclausule viel de erfenis ook in de algehele gemeenschap van goederen. Dat betekende bij (echt)scheiding dus delen, fiftyfifty.

Huidige regels

Volgens de huidige regels (sinds 1 januari 2018) valt een erfenis niet in de gemeenschap van goederen. Dat betekent dat een uitsluitingsclausule op zich niet meer in een testament opgenomen hoeft te worden. Toch blijft het wenselijk om dit te regelen en wel om de volgende twee redenen. Ten eerste kan iemand erfgenamen hebben die voor 2018 zijn getrouwd. Zonder testament zal de erfenis bij (echt)scheiding dan alsnog gedeeld moeten worden. Ten tweede kunnen mensen die vanaf 1 januari 2018 trouwen of een geregistreerd partnerschap aangaan, dat doen in algehele gemeenschap van goederen. Daarvoor zijn weliswaar huwelijkse voorwaarden respectievelijk partnerschapsvoorwaarden nodig, maar om zekerheid te creëren dat bij (echt)scheiding de erfenis niet gedeeld hoeft te worden, is het opnemen van een uitsluitingsclausule wenselijk.

Samenlevers

Samenlevers hebben geen gemeenschap van goederen, zoals echtgenoten of geregistreerd partners dat hebben. In die zin zullen zij bij scheiding überhaupt geen erfenis hoeven te delen. Het is in theorie wel mogelijk dat samenlevers in hun samenlevingscontract een verrekenbeding (bij scheiding en/of overlijden, ook betrekking hebbende op erfenissen) opnemen, maar dat komt in de praktijk zelden voor.