NOTARIS - 29.03.2024

Beoordeling wilsbekwaamheid van de testateur in de notariële praktijk

Wilsbekwaamheid. Indien iemand een testament wil opstellen (de testateur), moet de notaris onder meer controleren of de testateur de gevolgen van het opstellen van het testament (hierna: testeren) voldoende overziet. Dit is een kerntaak van de notaris. De notaris voert deze taak uit door de bespreking en daaropvolgende aktepassering alleen in aanwezigheid van de testateur te verrichten. Bij het bespreken en passeren mogen dus geen andere personen dan de testateur aanwezig zijn. Het testament treedt in werking op het moment van overlijden. Het komt weleens voor dat derden van mening zijn dat de testateur ten tijde van het testeren niet wilsbekwaam was en het testament ongeldig proberen te verklaren. Hoe gaat de beoordeling van de wilsbekwaamheid van een testateur in de notariële praktijk in z’n werk?

Juridisch kader

Een testament wordt in het recht beschouwd als een eenzijdig, ongerichte rechtshandeling. Het gevolg daarvan is dat een testament dat is opgesteld door een wilsonbekwame, nietig is. Dat wil zeggen: van meet af aan ongeldig. Dit is geregeld in artikel 3:32, lid 1 van het Burgerlijk Wetboek. Het is dus van groot belang dat de notaris nauwkeurig te werk gaat in de beoordeling van de wilsbekwaamheid van de testateur, omdat de juridische sanctie op wilsonbekwaamheid verstrekkend is.

Beoordeling primair door notaris. Primair ligt de beoordeling van de wilsbekwaamheid bij de notaris. Door een gesprek onder vier ogen met de testateur te voeren, verschaft hij zich hiervan een indruk. Twijfelt hij over die wilsbekwaamheid, dan is nader onderzoek geboden. De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) heeft hiervoor een stappenplan opgesteld.

Raadplegen onafhankelijk arts

De praktijk leert dat de notaris bij twijfel over zal gaan tot inschakeling van een onafhankelijk arts, welke vervolgens beoordeelt of de testateur de gevolgen van het testeren voldoende overziet. Indien de arts deze mening inneemt, zal de notaris normaal gesproken dienst verlenen. Indien de arts echter van mening is dat de testateur de gevolgen niet (voldoende) overziet, zal de notaris dienst weigeren. Let op.  Wees erop bedacht dat het onderzoek van de onafhankelijk arts kosten met zich meebrengt (doorgaans € 200 - € 400 inclusief btw). Deze kosten komen voor rekening van de testateur. Wil hij dat niet, dan is dat voor de notaris een gegronde reden voor dienstweigering. De testateur die deze kosten wel voor zijn rekening neemt, moet zich realiseren dat de onafhankelijk arts een negatief advies kan uitbrengen. Bij een negatief advies kan de testateur die zich hierbij niet wil neerleggen, een second opinion vragen van een andere onafhankelijke arts. Dat brengt wederom kosten met zich mee en het risico dat een tweede arts ook een negatief advies zal uitbrengen.

Eindoordeel notaris. Ook als de arts oordeelt dat de testateur de gevolgen van het testeren niet voldoende overziet, kan de notaris een andere mening zijn toegedaan en alsnog passeren. De notaris die aan het oordeel van de onafhankelijk arts voorbijgaat, zal daarvoor wel goede argumenten moeten hebben. De notaris is immers zelf geen medicus. Let op.  Ook als de arts vindt dat de testateur voldoende wilsbekwaam is en de notaris dienst verleent, is dat nog geen garantie dat de testateur inderdaad wilsbekwaam was ten tijde van het testeren.