Tijdelijk gebruik landbouwgrond uit erfenis; geen pacht!

Erfenis. Samen met haar broers en zussen is Marian een van de erfgenamen van haar moeder. Tot de nalatenschap (erfenis) behoren enkele percelen landbouwgrond. De aangifte voor de erfbelasting is al gedaan, maar de erfenis moet nog tussen de erfgenamen worden verdeeld.

Kortlopende pacht

Met haar man Henk heeft Marian een agrarische maatschap. Henk heeft regelmatig met de moeder van Marian pachtcontracten gesloten voor de duur van één jaar op basis van contracten voor eenmalige pacht. De contracten zijn steeds goedgekeurd door de grondkamer. De laatste pachtovereenkomst die Henk had gesloten, eindigde vijf maanden na het overlijden van zijn schoonmoeder. Sindsdien heeft Henk circa 9 ha landbouwgrond van zijn overleden schoonmoeder in gebruik. Daarvoor betaalt hij jaarlijks een vergoeding.

Reguliere pacht

Door onenigheid tussen de erfgenamen laat de verdeling van de erfenis op zich wachten. Henk stelt dat er inmiddels sprake is van een reguliere pachtovereenkomst, die geldt voor de duur van zes jaar tegen een jaarlijkse pachtprijs van € 3.382,-. Hij eist van de gezamenlijke erfgenamen dat de pachtovereenkomst wordt ingediend bij de grondkamer.

Tijdelijk gebruik. De erfgenamen (Marian uitgezonderd!) zien dat echter niet zitten. Volgens hen was de afspraak dat Marian en Henk de grond mochten gebruiken totdat de erfenis wordt verdeeld. Van een pachtovereenkomst is nooit sprake geweest.

Wat zegt de wet hierover?

Wat was de bedoeling? De wet zegt dat een erfgenaam (Marian) recht heeft op (mede-)gebruik van goederen die tot de nalatenschap behoren. Dat geldt dus ook voor de landbouwgrond. Of er in dit geval alleen maar sprake is van een gebruiksregeling of van een pachtovereenkomst (zoals Marian en Henk beweren), hangt af van de bedoelingen van alle partijen.

Waarde vastgesteld. De rechter van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 23.03.2017 (GHARL:2017:2326), stelt vast dat er nooit is gesproken over een pachtovereenkomst.

Bij de aangifte voor de erfbelasting is de landbouwgrond vrij van pacht opgegeven en gewaardeerd. Daaruit kan worden afgeleid dat het niet de bedoeling was van de erfgenamen om een pachtovereenkomst met Henk te sluiten of voortzetten.

Bevoordeeld. Daar komt bij dat, als (de echtgenoot van) een van de erfgenamen tevens pachter wordt, deze erfgenaam sterk bevoordeeld wordt. Bij de toedeling van de grond zal dan de waarde in verpachte staat uitgangspunt zijn. Dat betekent dat die erfgenaam (Marian) door toedeling van andere goederen voor de mindere waarde van de grond zou moeten worden gecompenseerd. Dat is niet de bedoeling.

Hoe oordeelt de rechter? De rechter oordeelt dat er geen sprake is van pacht maar van een gebruiksregeling voor de periode totdat de erfenis wordt verdeeld. Henk en Marian kunnen de pachtovereenkomst dus vergeten. Wel mogen ze € 6.744,- aan proceskosten betalen.