Schenken of de overbedelingsschuld aflossen?

Waarom wil de ouder vermogen overdragen? Is de doelstelling belastingbesparing of slechts de wens om met warme hand een overschot aan vermogen over te dragen? Afhankelijk van de doelstelling is het van belang of er sprake was van een wettelijke of een testamentaire verdeling en welke bepalingen er bij het testament waren opgenomen.

Belastingbesparing

In dit artikel gaan we ervan uit dat de doelstelling van de langstlevende ouder is om belasting te besparen. We schetsen twee situaties aan de hand van een casus:

1. een wettelijke verdeling;
2. een testamentair aangepaste wettelijke verdeling met een samengestelde rente van 6%.

Let op.  Wanneer deze vraag in uw praktijk opkomt, is het zaak om goed uit te rekenen wat in de specifieke klantsituatie het meest gunstig is. Let op. We geven slechts voorbeelden, de uitslag is zeker niet op elke situatie van toepassing.

Voorbeeld.  Moeder (80 jaar) heeft aan elk van haar kinderen, Paul en Kim, een overbedelingsschuld van € 59.600,-. Haar totale vermogen bedraagt € 360.000,-, geheel belast in box 3. Zij heeft nog een levensverwachting van zes jaar en wil een bedrag van € 50.000,- per kind overdragen. Daarna blijft haar vermogen ongewijzigd. De eenmalig hoge schenkvrijstellingen zijn in het verleden al gebruikt. De jaarlijkse schenkvrijstelling bedraagt in dit voorbeeld € 5.400,- en de vrijstelling voor de erfbelasting € 21.000,-. De vrijstellingen en de belastingtarieven houden we onveranderd voor de komende zes jaar. Paul heeft een vermogen in box 3 van € 200.000,- en Kim van € 20.000,-.

Vermogensrendementsheffing. Omdat de overbedelingsschuld zelf in box 3 is gedefiscaliseerd, maakt het voor de vermogensrendementsheffing niet uit of de uitbetaling een schenking is of een aflossing van de overbedelingsschuld. Wat echter wel uitmaakt, is dat door iedere uitbetaling (aflossing dan wel schenking) het in box 3 belaste vermogen van moeder daalt en dat van de kinderen stijgt.

Wettelijke verdeling (tabel 1)

In de wet staat dat over de overbedelingsschuld een enkelvoudige rente verschuldigd is, voor zover de wettelijke rente hoger is dan 6%. Deze rente wordt niet uitgekeerd, maar bij de schuld bijgeschreven. Al vele jaren is de wettelijke rente lager dan 6% en is er dus geen rente verschuldigd. Dat betekent dat de overbedelingsschuld gedurende de looptijd gelijk blijft, maar fiscaal wordt gewaardeerd op basis van de fictieve vruchtgebruikregels. De fiscale waarde van de schuld aan de kinderen bedraagt (afgerond) € 45.300,-. Een verdere aflossing is een schenking.

Afname overbedelingsschuld. Door het aflossen op de overbedelingsschuld neemt deze af. Hierdoor wordt bij het tweede overlijden een lager bedrag in aftrek gebracht op de nalatenschap. Doordat bij schenken de overbedelingsschuld in tact blijft en de tweede nalatenschap uitholt, blijkt dat schenken in deze casus interessanter is dan aflossen. Daar komt bij dat, hoe vaker men gebruik kan maken van de algemene schenkvrijstelling, hoe beter het is.

Let op.  Wanneer deze situatie zich voordoet met andere uitgangspunten (ander vermogen, meer kinderen, andere tarieven, andere leeftijd en levensverwachting moeder), dan kan het zo zijn dat aflossen op de overbedelingsschuld nagenoeg gelijk of zelfs beter uitkomt dan met schenken in meerdere termijnen.

Tabellen, gecombineerde belastingdruk. In beide hiernavolgende tabellen is de gecombineerde belastingdruk van erf- en schenkbelasting en de vermogensrendementsheffing in de familielijn weergegeven in vier verschillende situaties:

• aflossing op de overbedelingsschuld;
• schenking in één bedrag;
• schenking in drie termijnen;
• schenking in zes termijnen.

Testamentaire afwikkeling (tabel 2)

Men kan uiteraard bij testament van de wettelijke verdeling afwijken. In tabel 2 is uitgegaan van aflossing op de hoofdsom.

Voorbeeld (vervolg).   Vader heeft een testament opgesteld waarin is bepaald dat moeder over de overbedelingsschuld een samengestelde rente van 6% verschuldigd is. Hierdoor wordt de schuld aan de kinderen nominaal gewaardeerd.

Aflossing op de bijgeschreven rente? Wanneer de aflossing op het rentebestanddeel wordt gedaan, daalt de gecombineerde belastingdruk over zes jaar van € 16.586,- naar € 12.401,-.

Hoofdsom daalt niet. Uit dit voorbeeld wordt duidelijk dat het beter is om af te lossen op de bijgeschreven rente. Bij aflossen op de hoofdsom zal daarna elke rentebijschrijving lager zijn. Bij een aflossing op de bijgeschreven rente heeft men daar geen last van.

Testament is noodzaak. Wettelijk is er bepaald dat een aflossing over de hoofdsom gaat. Alléén bij testament kan men hiervan afwijken.

Geen eenduidig advies mogelijk. Ook in deze twee situaties is het effect van een hoge overbedelingsschuld in de tweede nalatenschap zichtbaar in het verschil tussen aflossen en schenken. Maar ook hier kunnen zich afwijkingen voordoen bij andere uitgangspunten.

FP-Advies

Wanneer een langstlevende ouder vermogen wil overdragen aan de kinderen, maak dan inzichtelijk of dit het meest gunstig is door af te lossen op de overbedelingsschuld of door te schenken. In dat laatste geval in hoeveel termijnen.

Aandachtspunten

Het voordeel van aflossen op de overbedelingsschuld is dat de mogelijkheid tot schenken daarnaast blijft bestaan.

Het is van belang om na te gaan of moeder het geld kan missen, want eens gegeven blijft gegeven. Als later blijkt dat zij de middelen nodig heeft om in haar eigen verzorging te voorzien, dan kan hier niet meer op worden teruggekomen.

fp-advies

Geef tevens het advies om een testament op te stellen dat de erfgenamen de vrijheid geeft om een rente af te spreken over de overbedelingsschuld en dat de langstlevende vrij is om te bepalen waar een aflossing op in mindering komt, de hoofdsom of de bijgeschreven rente.